Provayderlər internet istifadəçilərinə kələk gəlir

Son günlər Azərbaycanın bəzi yaşayış məntəqələrində internetin zəif olması səbəbindən istehlakçı narazılıqları artıb. İnternet istifadəçilərinin sosial şəbəkələrdəki müraciətlərindən belə anlaşılır ki, provayderlər imzaladıqları müqavilədəki öhdəliklərini yerinə yetirmir, istehlakçılara nəzərdə tutulandan az həcmdə internet verməklə onların hüquqlarını pozurlar. Hətta bəzi istehlakçılar iddia edir ki, provayderlər onlara kələk gəlir, müqavilə üzrə ödədikləri vəsaitlərin müəyyən hissəsi mənimsənilir.

"Multimedia" İnformasiya Sistemləri Texnologiyaları Mərkəzinin direktoru, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz “Reytinq” qəzetinin mövcud problemlə bağlı suallarını cavablanırarkən deyib ki, paketlərdə göstərilən sürətdən az internetin verilməsi ilə bağlı məsələni Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi araşdırmalı və tədbir görməlidir:

- Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi monitoronqlər aparmalı, problemi araşdırmalıdır. Azərbaycanda internetin xüsusi çəkisi nazirliyin tabeliyində olan qurumlardadır. Pərakəndə internetin 65 faizini məhz Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin tabeliyindəki müəssisələr təqdim edir. Söhbət “Aztelekom”, “Baktelekom” və “Azercell”dən gedir. Yəni bunlar dövlət şirkətləridir və həmin nazirliyə tabedirlər. Fikrimcə, nazirlik özü bunu araşdıra, sorğu keçirə və problemin nədən ibarət olduğunu ortaya çıxara bilər.

Aydındır ki, ölkədə elan edilmiş xüsusi karantin rejimi dövründə istehlakçılar daha çox internet işlədir. Bununla bağlı resurslarda çatışmazlıqlar yaranır. Yəni trafik çoxalıb, insanlar daha çox istehlak edirlər. Əvəllər dövlət məmurları iş yerində işləyirdisə, bu, dövlət interneti idi. O cümlədən də özəl şirkətlər. Amma indi məmurlar, özəl şirkətlərin işçiləri ölkədəki karantin səbəbindən evlərindəki internetdən istifadə edirlər.

- Əgər vətəndaş müqavilə bağlayıb, konkret məbləğ ödəyirsə və bəlli sürətdə internetlə təmin edəcəyinə dair provayder şirkətləri öhdəlik götürübsə, indiki halda istehlakçı hüquqları pozulmurmu?

- Sözsüz ki, istehlakçının provayderlə bəlli müqaviləsi var. Bəlli ödəniş edir ki, konkret həcmdə internetlə təmin olunsun. Provayderin borcudur ki, bu sürəti ona çatdırsın. Əgər çatdırmırsa, deməli, istehlakçının hüquqları pozulur.

- Bu halda istehlakçı hara müraciət ünvanlamalı, onun internetlə bağlı problemini kim həll etməlidir?

- Birinci növbədə Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinə. Həmçinin Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətinə, nəhayət, məhkəməyə müraciət edə bilər. Beləcə, istehlakçı öz hüquqlarını tələb etməlidir.

Düşünürəm ki, indiki karantin rejimində həm dövlət qurumlarının, həm özəl firmaların, həm də internet istehlakçılarının problemləri həll edilməlidir. Bu işlərə cavabdeh olan nazirlik də baş verənlərin fərqində olmalıdır.

- İnternetin həcminin müqavilədə göstəriləndən az verilməsi artıq yüklənmə ilə izah edilirsə, buradan belə nəticə çıxmır ki, əslində internetin sürət həcmini 5 nəfərin əvəzinə 10 nəfərə satıblar?

- Əvvəllər onsuzda keyfiyyətsizlik var idi. Yəni sürət lazımi miqdarda istehlakçıya çatmırdı. Müxtəlif təbəqədən olan istehlakçılar əslində günün müxtəlif anlarında internetdən istifadə edirdilər. İndi böyük əksəriyyət evindədir və demək olar ki, internetdən eyni anda istifadə edirlər. Və bəlli olur ki, resurslar, şəbəkələrin gücləri məhdud imiş, yəni bunu ödəyəcək səviyyədə deyilmiş. Xüsusi karantin rejimi bu reallığı aşkara çıxardı. Hesab edirəm ki, nazirlik provayderlərlə toplantı keçirməli, tələbatın niyə ödənilmədiyini, kimin gücünün nə qədər olduğu müəyyən edilməlidir. Başqa sözlə, provayderlərin tələbatı ödəmək imkanının olub-olmadığı müəyyənləşdirilməlidir. Bəlkə provayderlər özləri qəsdən bunu almırlar?

Mən bildiyim qədər provayderlər ölkəyə interneti yetərincə gətirirlər. Yəni ölkəyə gələn internet sürəti kifayət qədərdir. Amma ikinci səviyyəli provayderlər bunu almaqda maraqlı deyirlər. Hesab edirəm ki, nazirlik tərəfindən bu məqamlar araşdırılmalıdır.

- Sizcə, məsuliyyət kimin üzərindədir?

- Bu sektora cavabdeh qurum Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyidir. Birmənalı şəkildə. Həmçinin istehlakçıların hüquqlarını qoruyan Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti var.

- İstehlakçılar məhkəməyə üz tutarlarsa, uğur qazanmaq perspektivi varmı?

- Sözsüz ki, belə bir perspektiv var. İnternetdə çatışmazlığı aşkara çıxaran kifayət qədər pullu və pulsuz proqramlar mövcuddur. Yəni bu proqramlar sayəsində internetin sürətini ölçmək və aktlaşdırmaq mümkündür. İstehlakçı vəkil ilə birgə bunları bir yerə toplayıb məhkəməyə müraciət edə bilər.

- Siz uzun illərdir bu sahə ilə məşğulsunuz. Azərbaycanda zəif internet problemi nə zaman öz həllini tapa bilər və müvafiq dövlət qurumları hansı addımı atmalıdır?

- Mən ümid edirəm və xüsusi karantin rejimi də göstərdi ki, Azərbaycan rəqəmsallaşmalıdır. Karantin rejimindən sonrakı dövrdə dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da bu sahəyə tələbat atacaq. Bundan başqa çıxış yolu da yoxdur. Düşünürəm ki, nazirlik bunun fərqində olmalıdır. Orada oturanlar da gördülər ki, rəqəmsallaşmaya, internetləşməyə nə dərəcədə ehtiyac var. Zənnimcə, hökumət poskoronavirus dövründə bunları nəzərə alacaq. Düşünürəm ki, hökumətin “Rəqəmsal Azərbaycan” adlı böyük proqram qəbul etməsi vacibdir.